КУБАДАГИ ЎЗБЕКЧА ШЕЪР

Самолётдан тушган йўловчиларнинг қарийиб яримини “Санвинг”компанияси икки автобусга жойлаб, дам олиш маскани томонга йўл олди.

Кумуш ойнага ёпишиб олиб, атрофдаги нарсаларни биронтасини эътибордан четда қолдирмаслик учун, тикилиб томошо қиларди. Шакар қамиш майдонлари, маккажухори экилган далаларга ўхшаган кўм – кўк бананзорлар, олмазор сифат мангобоғлар... Бироздан кейин йўлни икки томонини безаб турган, атайлаб мехмонларни кутиб олишга чиройлик кийинтириб қўйилган қадди қомати келишган солдатлардек тизилган палма дарахтлари бошланди.
Булар оддий палма бўлмай, Роял палмалар деб аталади, уларни аскарларга қиёслаш унча тўғри бўлмай, номлари сингари ҳашамат билан савлат тўкиб, сайёҳларга тантанаворлик, байрамона рух бағишлаб тур ган шоҳларга, қиролларга ўхшайди деса тўғрироқ бўлади. Кейин дарахтлар сони кўпайиб йўл палмазорга кириб кетди.  Олд томонда тоғ кўринди.
Дақиқа ўтмай ,тоққа бориш йўли йўқолиб ,автобус эмас, энди палмалар юриб келаётгандек туюла бошлади , келаётган палмаларнинг охири кўринмайди.

Кумуш узроқроққа қаради, дарахтлар зинапоялар шаклини олиб тоғ тепасигача чўзилиб кетибди. Биронтасига оёқ қўйса, улар Кумушни чўққига олиб чиқиб қўядигандек.Тоғ эса кўм кўк бўлиб осмонга туташиб кетган.Кумуш тоғ билан осмон орасидаги чегарани топишга уриниб кўрди…

Бирдан автобус ичи ёришиб кетди. Йўл энди бошқа томонга бурилиб палмаларнинг ҳаммаси бир томонга ўтиб қолганди, гўё. Иккинчи томонда кўм-кўк осмондан бошқа ҳеч нарса йўқ. Кумуш маст бўлиб қолган одамдек ёнида ўтирган ҳали самолётдаёқ танишиб олган ҳамрохи Македониялик Дианадан қаерга келиб қолганликларини сўради. “Сув бўйида кетаябмиз,”- деди у жилмайиб. Кумуш сувга қаради. Сув уч томондан уларни ўраб олган эди. Орқадан, чапдан, нимагандир олдиндан ҳам… Шундагина Кумуш келган жойи орол эканлиги эсига тушди.

Озодлик ороли- Кубанинг қаерда жойлашганини Кумуш беш қўлидек билар эди. У шу бир соат давомида кўрган нарсаларини бир - бир эслашга ҳаракат қилди... Текисликлар,боғлар,тоғлар,бепаён океан...”Яратганга шукур,бу оролликларни ҳеч нарсадан кам килмабди, табиатнинг бор гўзаллигини жамлаб бўларга ҳам ҳадия қилибди”-, ўйлади у. Атрофда ҳамон ўша манзара: чап томода сув, ўнг томонда палмалар...

Йўлда бирон нарса кўриниб қолса ғала-ғавур бошланиб, кўплар фотоаппаратини, бошқалар видеокамерасини чиқариб ойна томонга интила бошлайди.Сувда делфин ёки акула кўринади. Кумуш уни кўришга улгумай қолади. Лекин кейинги сафар, супрадай катта тошбақа сузиб юрганини аниқ кўради.

Аҳён аҳёнда палмалар сийраклашиб аҳоли яшаётган жойлар чиқади…Кўримсизгина қурилган уйлар гулзор ва боғлар орасида умуман билинмай қолади. Сояларда тўрт беш киши тўпланиб олиб, домино ёки шахмат-шашка ўйнаб ўтирган бўлади. Йўлларда машиналар жуда кам. Бекатларда эса одамлар куп. Бундай жойларда кўпроқ йўл атрофидаги шиорлар, давлат ходимлари портретлари кўриниб, етмишинчи йиллардаги Подмосковьени эслатади.

Сайёҳлар орасида яна ғала-ғовур бошланиб , ҳамманинг эътибори йўл кўрсатгичга қаратилган эди.Кумуш ҳам тезда ўша томонга қаради .Йўл кўрсатувчи срелкада тимсоҳлар фермаси бор эканлиги ёзилган эди. Уларни кутиб олган вакил ферма катта эканлиги ва унда жуда кўп тимсоҳлар боқилишини айтиб берди. Тимсоҳлар фермаси Кубанинг ҳамма туманлари учун оддий бир ҳол эди…

Улар манзилларига етиб келишганда, меҳмонхона ходимлари кутиб олиб, дам олиш шароити билан таништириб чиқди. Кечки овқатдан кейин ҳовуз олдидаги майдончада Танишув кечаси бўларэкан. Бу учрашувда ҳамма ўзи тўғрисида сўзлаб бериб, албатта ё қўшиқ айтиши ёки ўйнаб бериши шарт дейилди… Кумушнинг эса уларга айтадиган гаплари кўп эди, у тушликдан кейин тўппа -тўғри унга ажратилган хонага келиб, айтмоқчи бўлган гапларини хаёлан жамлай бошлади…

Мактаб навбатдаги байрам -Куба революциясининг бир йиллигига тайёрланаётган вақти, ўқитувчиси Кумушдан бу санага атаб биронта шеър ёзиб келишни буюрди.Озроқ ҳаракатдан кейин шеър ҳам тайёр бўлди. Лотин Америкасида биринчи бўлиб Куба Бойлар билан курашди, тенгликка кенг йўл очди.

Бошлиқ эди Кастро, озодлик қурди Куба
Бошлиқ эди Кастро, ғалаба қилди Куба

Биз ёшлар қувонч билан "Балли"деймиз бу юртга,
“Вива, Фидел!”,” Вива , Куба!” Биз сен билан ҳамиша .

Узоқ Америкада машъал бўлиб ёниб тур,
Қўлингни бериб бизга келажакка бирга юр!!

Ўн ёшга тўлмаган Кумуш ёзган шеърини ўзининг билими даражасида тахлил қилиб кўрди.”Куба-Лотин Америкасида жойлашган орол,революция Фидел Кастро бошчилигида амалга оширилди. Бизнинг халқ уларни қўллаб қувватламоқда. Шундай узоқ жойда, Америка қитъаларининг қоқ марказида кичкинагина давлат тенглик йўлини танлаган. Энди АҚШ Советлардан янада кўпроқ қўрқадиган бўлади. Биз Куба билан биргаликда ҳали коммунизм қурамиз”. Шу ерга келганда у тўхталиб қолди.Коммунизм тузиш шартмикан. У тузумда ҳамма нарса умумий бўлади дейилади. Бошқаларнинг ота-онасини Кумуш ҳам ота-она дейиши керак экан.
Бу нарса унга ёқмас эди. Охирги қатордаги "коммунизм томон юр" ни ўчириб ташлаб “келажакка бирга юр” деб ўзгартирди. Бу ўзгартиш ўзига жуда ёқиб тушди. У маъно жиҳатдан бошқа биронта хато топмади.

Кубага атаб ўтказилган байрам,айниқса Кумушнинг шеъри ҳаммага ёқди.Уйга келган Кумуш “Шеърлар ва ҳикоялар"дафтарига уни кўчириб ёзиб қўйди. Кейин, икки варақ қоғоз олиб, бирига яна шеърини ёзди, иккинчисига рус тилида қисқа қилиб: "Менинг исмим Кумуш. Бугун Куба революциясини мактабимизда нишонладик.Мен ўзим ёзган шеърни ўқиб бердим. Уни сизга юбораябман. Мен Куба тилини билмайман, сиз ҳам менинг тилимни тушинмайсиз,лекин бизнинг юрагимиз бир. Ота-онангиз орзу қилган кунларга етишдингиз. Уларга муносиб фарзанд бўлинглар,"-деб хат ёзди. Икки варақни ҳам конвертга солиб, Куба, Гавана, 1-мактабнинг 4-синф ўқувчиларига,- деб ёзиб қўйди.

Кумуш жавоб олишдан умидини узган вақти унга Кубадан хат келди. Хатни рус тили ўқитувчиси Алия Шакировна ёзибди.Шеърни аввал русчага, кейин испанчага таржима қилибди. Ҳамма синфларда рус тили дарсида шеърни ўқиб берибди. Кейин ўқувчилар уни рус ва ўзбек тилида ёдлаб, байрамларда айтадиган бўлишибди. “Сен бизнинг мактабда машхур бўлиб кетдинг. Шеърингни дарс режасига киритиб қўйдим.Катта бўлсанг шоира бўлиб етишгин”.-деб яхши ниятлар билан хатини тамомлаган эди Алия Шакировна.

Бу воқеага эллик йил бўлгани билан Кумуш учун кечадек туюлар,шоира бўлишни ўйламаганига ўзи ҳам ҳайрон бўлиб, кечги учрашувда албатта бу нарсаларни айтиб беришни режа қилиб қўйди.
Ўшанда у бу ерларга келишни орзу қилиш эмас, ҳатто ҳаёлига келтирмаганини ,бугунги кунда унинг юрти мустақил бўлиб, океан-у, қанча давлатлар оша Кубага келганини, ҳечдан кўра кеч бўлсада, улар билан учрашиш насиб этганини сўзлаб берaди.

Кумуш майдончага келганда деярли ҳамма йиғилган эди. Кубаликлар Кумуш ўйлагандан ҳам очиқ кўнгил, хушчақчақ, самимий халқ экан. Бир гаплашган кишиси билан иккинчи марта учрашиб қолса, эски қадирдонлар сингари қучоқлашиб, ўпишиб кўришади. Аҳвол сўрашиши ҳам ўзбеклар сингари жуда қуюқ. Учрашувга ҳамма яхши тайёрланган шекилли жуда қизиқарли бошланди... Кимдир испанча ўйнамоқчи бўлди, Ҳиндистондан келган ёш келин- куёв миллий кийимларида ўзининг қўшиқларидан айтиб берди. Навбат Кумушга келганда, у “Мен Куба билан танишганимда ўнга кирган эдим.” деб бор воқеани айтиб берди. Кубаликлар, тўғрироғи дам олишга келганларнинг ҳаммаси шеърни ўқиб беринг, деб туриб олишди. Кумуш унда испанча таржимаси йўқлигини, фақат ўзбек тилида ёзилгани борлигини айтди. Улар қўймай сўрайвергач, ўқиб беришга мажбур бўлди... Кумуш шеърни тугатиши билан даврага қирқларга кириб қолган тўладан келган, аммо жуда чаққон аёл югуриб чиқди. Испанчалаб бир нарсалар деди-да, Кумушни қучоқлаб, ўпа кетди.Кейин ярим испанча , ярим инглизча қилиб бу шеърни уч тилда; ўзбек, рус, испан тилида айтиб беришини эълон қилди.Давра янада қизиб кеди.У ўзини Сандра деб таништирди..Бу шеърларни Москвалик рус тили ўқитувчиси ўргатганини, ўқитувчиси эса икки йил олдин 81 ёшида қазо қилганини айтди.”Лекин берган сабоқлари хамон эсимизда. У бизга СССРда Ўзбекистон деган республика борлигини, ёш қиз биз хақимизда ўзбекча шеър ёзганини жуда қизиқарли қилиб дарсда ўтар эдилар .Мана мен ўша шоирани шунча йилдан кейин ўз юртимда учратиб турибман”,- деб тўлиб тошиб гапирди. Учрашув ҳақиқий байрамига айланиб кетди. Кеча ғолиби қилиб Куба ҳақидаги ўзбекча шеърнинг муаллифи Кумуш белгиланди…

ШЕРЗОД ЖЎРАБОЕВ Sheerzod Juraboyev